Türk Dış Politikası Yıllığı 2011
Önsöz
Türk Dış Politikası Yıllığı üçüncü kitabına ulaştı. Uluslararası İlişkiler alanında Türkçe literatürün hala çok eksik olduğu ve Türkiye’nin dış politikasına ilişkin eserlerin hem sadece belli bölgelere yöneldiği hem de ağırlıklı olarak akademik nitelikten yoksun güncel yorum ve analizlerden oluştuğu düşünülürse, üç yıl önce başlayan bu girişimin kesintisiz bir şekilde bugüne gelmesinin memnuniyet verici olduğunun altını çizmek istiyoruz. Uluslararası İlişkiler ve Türk Dış Politikası alanında karar vericilere ışık tutacak ve konuya ilgi duyan araştırmacı ve öğrencilere kaynak olacak sağlıklı yorum ve analizlerin ancak doğru ve detaylı bilgi üzerine oturması durumunda mümkün olabileceğini düşünen bizler, Türk Dış Politikasının bütün alanlarına ilişkin olarak önemli çabalarla toplanan bilgilerin titizlikle yapılan çalışmalar sonucu tasnif ve analiz edilmesi yoluyla okuyucuya aktarılmasını temel amaç edinen bu Yıllık çalışmasının, spekülatif, komplocu ve derinliksiz yorum ve analizlerin havada uçuşmak suretiyle sisli bir hava oluşturduğu ve görmeyi engellediği bir ortamda olabildiğince berraklık sağlamaya katkıda bulunmasını ümit ediyoruz. Bu çerçevede Yıllığın ortaya çıkmasına katkı sağlayan bütün yazarlarımızın Türkiye’de Uluslararası İlişkiler literatürünün sağlıklı gelişimine önemli katkıda bulunduklarının altını yeniden çizmek istiyoruz.
2011 yılı Türk dış politikası açısından, ağırlıklı olarak Dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu tarafından geliştirilen ve geçen yıllarda üzerinde çok konuşulan temel dış politika ilkelerinin sınandığı bir yıl olmuştur. “Bölgenin barış havzasına dönüştürülmesi”, “çok boyutlu dış politika”, “karşılıklı bağımlılığın artırılması yoluyla işbirliğinin artırılması” ve “komşularla sıfır sorun” gibi AK Parti dış politikasıyla birlikte anılan ilkelerin uygulanması konusunda geçen yıllarda çok önemli sorunlar yaşanmamış, hatta bu politikaların uygulanması Türk dış politikasının hareket alanını ve kapasitesini geliştirmiştir. Bu politikalar çerçevesinde bir yandan İran, Suriye, Irak ve Suudi Arabistan gibi çok yakınında bulunan ülkelerle son döneme kadar ihmal edilen ilişkileri geliştiren Türkiye, bir yandan da Doğu Asya, Afrika ve Latin Amerika gibi uzak bölgelerle ekonomik ve siyasi bağlar kurmaya çalışmış, bütün bunları yaparken de eskiden beri müttefik ve ortağı olan Batılı ülkelerle ilişkileri iyi düzeyde tutmaya çaba sarf etmiştir. Son dönemde Türkiye’nin ekonomik kalkınma yolunda atmış olduğu büyük adımlarda bu politikaların çok önemli katkısı olmuş ve bu katkının farkında olan bütün kesimler tarafından işbirliğini öne çıkaran bu politikalar “doğru tercihler” olarak desteklenmiştir.
2011 yılından itibaren özellikle Arap Devrimleri çerçevesinde yaşanan olayların Ortadoğu bölgesi üzerindeki etkileri bu “doğru tercihlerin” uygulanmasını eskiye oranla zorlaştırmıştır. Geçen yıllarda da bu “doğru tercihlere” dayalı politikalar çerçevesinde Türkiye’nin örneğin İran ve Suriye ile geliştirdiği ilişkiler ABD ve başka bazı Batılı ülkelerin eleştirilerine maruz kalabiliyor, ancak Ankara kendi çıkarları çerçevesinde “doğru tercihlere” dayalı politikasında ısrar edebilmiştir. 2011 yılında ise Türkiye Suriye konusunda, Libya konusunda ve İran konusunda daha fazla “safını belirleme” baskısıyla karşılaşmış, “çok boyutlu dış politika” çerçevesinde bütün taraflarla dengeli ilişki geliştirme konusunda zorlanmıştır.
Suriye konusunda, “dış politikasındaki ilkeler hiyerarşisinde insan haklarının korunması ilkesi komşularla sıfır sorun ilkesine ağır bastığı” için Esad yönetimi ile arasına mesafe koymak zorunda kalırken; İran konusunda NATO’nun “Füze Savunma Sistemi” konusundaki ısrarı yüzünden geri adım atmak suretiyle zaten tek sesle konuşmakta zorluklar yaşayan Tahran ile ilişkilerin gerginleşmesi sonucuyla karşı karşıya kalmıştır.
Kitap
2011 Yıllığındaki birçok makalede bu temel dış politika ilkelerinin zor bir dönem olan 2011 yılında nasıl uygulandığını görme fırsatı bulacaklardır.
PDF Dosyası için tıklayınız
Kısaca belirtmek gerekirse, Türk dış politikasının son dönemine damgasını vuran işbirliği eksenli temel ilkelere dayalı politikaların uygulanması 2011 yılında Ortadoğu bölgesinde yaşanan gelişmelerle zorlaşmıştır. Bu politikaların “zor zamanlarda” da uygulanmaya devam edilmesi, onların uygulanması sayesinde Türk dış politikasının kazanmış olduğu hareket kapasitesinin daha da artarak devamı açısından son derece önemlidir. — Türk Dış Politikası Yıllığı 2011
Okuyucular, 2011 Yıllığındaki birçok makalede bu temel dış politika ilkelerinin zor bir dönem olan 2011 yılında nasıl uygulandığını görme fırsatı bulacaklardır.
2011 Yıllığı da önceki yıllıklar gibi, biri Türkiye’nin değişik bölgelere ilişkin politikalarında ilgili yıla ait gelişmelerin ele alındığı diğeri ise 2011 yılından bağımsız makalelerin yer aldığı iki bölümden oluşmaktadır. Yıllığın Türk dış politikasına ilişkin 2011 yılından bağımsız makalelerin yer aldığı birinci bölümünde, Burhanettin Duran ve Nuh Yımaz’ın “Ortadoğu’da Modellerin Rekabeti: Arap Baharı’ndan Sonra Yeni Güç Dengeleri”, Hasan Kösebalaban’ın “Türkiye ve Orta Doğu’da Yeni Düzen Arayışı”, Sadık Ünay ve Ahmet N. Helvacı’nın “Arap Baharının Uluslararası Ekonomi Politiği”, Mensur Akgün’ün “İsrail-Türkiye İlişkileri ve Arap Dünyasında Değişim” ve Nurullah Ardıç’ın “Arap Baharı’nı Anlamak: Adalet, Onur, Din ve Küresel Siyaset” başlıklı makaleleri yer almaktadır.
İkinci bölümde ise bölgelere göre Türk dış politikasının ele alındığı yazılar çerçevesinde, Türkiye’nin Ortadoğu politikası Kemal İnat, İsmail Numan Telci, Mesut Özcan, Muhittin Ataman ve Gülşah Neslihan Demir tarafından kaleme alınan üç ayrı makale içerisinde incelenmiştir. Kuzey Afrika’ya yönelik politika ise Cenap Çakmak ve Ahmet Uysal tarafından yazılan iki ayrı makalede ele alınmıştır. Türkiye’nin Avrupa Birliği politikası Ali Resul Usul, Kıbrıs politikası Sibel Akgün, ABD’ye yönelik politikası Ramazan Gözen, Rusya politikası Vügar İmanov, Almanya politikası Savaş Genç ve Osman N. Özalp ve Kafkasya politikası Kamer Kasım tarafından yazılmıştır. Türk dış politikasının Balkanlar boyutunu Fatma Sel Turhan, Orta Asya boyutunu Hasan Ali Karasar, Güneydoğu Asya boyutunu Kadir Temiz, Doğu Asya boyutunu Çağdaş Üngör, Latin Amerika boyutunu Mustafa Yetim, Afganistan ve Pakistan boyutunu Sevinç Alkan Özcan, Yunanistan boyutunu Ali Balcı ve Sahraaltı Afrika boyutunu Mehmet Özkan kaleme almıştır.
Bu kadar çok makaleden oluşan bir kitabın her yıl çıkarılabilmesi ancak bu makalelerin sahipleri olan yazarlarımızın katkılarıyla mümkün olmaktadır. Bu nedenle kitabın hazırlanmasında emeği olan bütün yazarlarımıza ve basım aşamasında katkıda bulunan SETA çalışanlarına teşekkür ediyor, eserin okuyucuya faydalı olmasını diliyoruz.
Ankara, Kasım 2012
Burhanettin Duran, Kemal İnat, Ali Resul Usul
Editörler
İçindekiler
1. Bölüm
TÜRK DIŞ POLİTİKASI ÜZERİNE BAĞIMSIZ MAKALELER
ORTADOĞU’DA MODELLERİN REKABETİ: ARAP BAHARI’NDAN SONRA YENİ GÜÇ DENGELERİ
Burhanettin Duran, Nuh Yılmaz
ARAP BAHARI’NI ANLAMAK: ADALET, ONUR, DİN VE KÜRESEL SİYASET
Nurullah Ardıç
TÜRKİYE VE ORTADOĞU’DA YENİ DÜZEN ARAYIŞI
Hasan Kösebalaban
İSRAİL-TÜRKİYE İLİŞKİLERİ VE ARAP DÜNYASINDA DEĞİŞİM
Mensur Akgün
ARAP BAHARI’NIN ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİĞİ
Sadık Ünay, Ahmet N. Helvacı
2. Bölüm
TÜRK DIŞ POLİTİKASININ 2011 YILI GELİŞMELERİ
TÜRKİYE’NİN İRAN, SURİYE, İSRAİL VE LÜBNAN POLİTİKASI 2011
Kemal İnat, İsmail Numan Telci
TÜRKİYE’NİN IRAK POLİTİKASI 2011
Mesut Özcan
TÜRKİYE’NİN KÖRFEZ ÜLKELERİ VE ÜRDÜN POLİTİKASI 2011
Muhittin Ataman, Gülşah Neslihan Demir
TÜRKİYE’NİN MISIR, CEZAYİR VE FAS POLİTİKASI 2011
Ahmet Uysal
TÜRKİYE’NİN TUNUS VE LİBYA POLİTİKASI 2011
Cenap Çakmak
TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ POLİTİKASI 2011
Ali Resul Usul
TÜRKİYE’NİN KIBRIS POLİTİKASI 2011
Sibel Akgün
TÜRKİYE’NİN ABD POLİTİKASI 2011: EŞGÜDÜM VE RESTORASYON SÜRECİ
Ramazan Gözen
TÜRKİYE’NİN RUSYA POLİTİKASI 2011
Vügar İmanov
TÜRKİYE’NİN ALMANYA POLİTİKASI 2011
Savaş Genç, Osman N. Özalp
TÜRKİYE’NİN YUNANİSTAN POLİTİKASI 2011
Ali Balcı
TÜRKİYE’NİN BALKANLAR POLİTİKASI 2011
Fatma Sel Turhan
TÜRKİYE’NİN KAFKASYA POLİTİKASI 2011
Kamer Kasım
TÜRKİYE’NİN ORTA ASYA POLİTİKASI 2011
Hasan Ali Karasar
TÜRKİYE’NİN DOĞU ASYA POLİTİKASI 2011
Çağdaş Üngör
TÜRKİYE’NİN GÜNEYDOĞU ASYA POLİTİKASI 2011
Kadir Temiz
TÜRKİYE’NİN LATİN AMERİKA POLİTİKASI 2011
Mustafa Yetim
TÜRKİYE’NİN SAHRAALTI AFRİKASI POLİTİKASI 2011
Mehmet Özkan
TÜRKİYE’NİN AFGANİSTAN VE PAKİSTAN POLİTİKASI 2011
Sevinç Alkan Özcan
PDF Dosyası için tıklayınız